• فهرست مقالات


      • دسترسی آزاد مقاله

        1 - نظام‌سازی ‌قرآن‌بنيان (مفاهيم اساسی، راهبردها و فرايندها)
        سعید بهمنی
        در دو دهة اخير پس از انقلاب (1357) ايران شاهد به‌کارگيری چهار مفهوم اساسی «اسلامی‌سازی علوم»، «علوم انسانی ‌قرآن‌بنيان»، «نظام‌سازی ‌قرآن‌بنيان» و «نظريه‌پردازی ‌قرآن‌بنيان» در ادبيات علمی کشور بوده است. کاربرد مفهوم «نظام‌سازی ‌قرآنی» در سند منشور توسعه فرهنگ ‌قرآنی کش چکیده کامل
        در دو دهة اخير پس از انقلاب (1357) ايران شاهد به‌کارگيری چهار مفهوم اساسی «اسلامی‌سازی علوم»، «علوم انسانی ‌قرآن‌بنيان»، «نظام‌سازی ‌قرآن‌بنيان» و «نظريه‌پردازی ‌قرآن‌بنيان» در ادبيات علمی کشور بوده است. کاربرد مفهوم «نظام‌سازی ‌قرآنی» در سند منشور توسعه فرهنگ ‌قرآنی کشور تا اندازه‌ای به گسترش اين مفهوم دامن زده است. پس از آن، مفهوم «نظريه‌پردازی ‌قرآن‌بنيان» نيز در جامعة علمی و برخی اسناد راهبردی مطرح شد؛ زيرا نظام‌سازی در گِروِ نظريه‌پردازی است. رواج مفاهيم يادشده علائمی از خيزش برای انقلابی علمی در علوم انسانی است. مسأله کسانی که بر اين مفاهيم تأکيد دارند آن است که علوم برآمده از فلسفه و بنيادهای نظری رایج در دنيا نمی‌تواند مشکلات جوامع اسلامی را در جهت رسيدن به اهداف الهی حل کند. برخی بزرگان، دانشمندان و پژوهشگران داخل و خارج کشور نظريه‌هایی دربارة اين مفاهيم بيان کردند يا نوشته‌اند. سؤال اين است که معنی اين مفاهيم چيست؟ راهبردهای دستيابی به آن‌ها کدام‌اند؟ راهبردهای پيشنهادی با چه فرايندی محقق می‌شوند؟ مفاهيم يادشده در سطحی از انتزاعی بودن قرار دارند که می‌توان آن‌ها را اهداف علمی انقلاب اسلامی به شمار آورد. نسبت ميان اين مفاهيم عام و خاص، مطلق و به ترتيب هر يک اعم از ديگری و بر آن تقدم دارد. مقاله به بيان مفاهيم چهار‌گانه يادشده، راهبردها و فرايندهای تحقق آن‌ها خواهد پرداخت و نشان می‌دهدکه نظام‌سازی، توليد علوم انسانی ‌قرآن‌بنيان و اسلامی‌سازی علوم در گرِوِ نظريه‌پردازی ‌قرآن‌بنيان است. ما در ايران پس از نزديک به چهار دهه بررسی و پردازش مفاهيم اساسی به ضرورت نظريه‌پردازی ‌قرآن‌بنيان رسيديم، در حالی که شهيد سيدمحمدباقر صدر در اين امر پيشتاز بوده و از همان ابتدا بر نظريه‌پردازی اهتمام ورزيد. اين بدان معنی است که ما از آوردة علمی وی استفاده نکرده‌ايم و هنوز در دورة پيشاصدری به‌سرمی‌بريم. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        2 - نظام‌سازي ‌قرآن‌بنيان؛ چيستي، چرايي و چگونگي
        حسین بابایی مجرد محمد عبدالحسین زاده
        نظام‌سازي در زبان عرف و بعضاً اهل علم، مشترك معنوی براي چهار مصداق نظام‌شناسي (در ساحت تكوين)، نظام‌يابي (در ساحت تشريع)، نظام‌سازي (در ساحت اعتباريات) و نظام‌گذاري (در ساحت عيني) است. هرچند به طور خاص، نظام‌سازي ناظر به اعتبارات و قراردادهاي اجتماعي است كه در هر خرده‌ن چکیده کامل
        نظام‌سازي در زبان عرف و بعضاً اهل علم، مشترك معنوی براي چهار مصداق نظام‌شناسي (در ساحت تكوين)، نظام‌يابي (در ساحت تشريع)، نظام‌سازي (در ساحت اعتباريات) و نظام‌گذاري (در ساحت عيني) است. هرچند به طور خاص، نظام‌سازي ناظر به اعتبارات و قراردادهاي اجتماعي است كه در هر خرده‌نظام وضع مي‌شود، اما نگارنده معتقد است نظام‌سازي بالمعني‌الاعم جامع هر چهار ساحت بوده و ‌قرآن مجيد نيز به عنوان منبع معرفت‌شناسي ديني در ساحات چهارگانه قرار دارد. بر این اساس هر ساحت به حسب آن ساحت است. اگر فرايند نظام‌سازي مورد غفلت بوده يا ابتناء بر معارف ‌قرآني نداشته باشد فرايند حل مسائل و چالش‌هاي نظام مبتني بر واقع‌گرايي و ايده‌آل‌گرايي توحيدي صورت نخواهد پذيرفت. بنابراين خرده‌نظام‌های مختلف اجتماعي، حلّال مسائل كاذب يا غيراولويت‌دار، تحميلي و جهت‌گيري شده به سوي ايده‌آل‌هاي غيراسلامي‌ خواهند بود. اين انحراف از منابع متقن ديني، از يك‌طرف عامل عدم توفيق نظام اسلامي در تحقق اهداف مادي و معنوي خود و در نتیجه تشكيك نخبگان نظام و عامه مردم در هويت انقلابي نظام اسلامي است و از طرف ديگر منجر به استقرار خرده‌نظام‌های اجتماعي غيرديني و زمينه‌ساز استبداد (هرچند صغير) و استكبار (هرچند بخشي) و تشكيل حكمراني سكولار (هرچند به طور نرم و خزنده اما تئوريزه‌ شده) مي‌شود. فرايند نظام‌سازي، اعتبارسازي در قالب حركت از مبادي به سوي مسائل (علم اجمالي به مباني در شناسايي و اولويت‌دهي به مسائل) و حركت از مسائل به همراه مسائل به سوي منابع (جهت بازخواني) و اصطياد يا اصلاح (بازتعريف) مبادي (علم تفصيلي به مبادي) و در نهایت حركت از مبادي (تفصيلاً) به سوي مسائل جهت تعريف، تشريح، احساس و حل مسائل است؛ هرچند بايد توجه داشت در اين حركت مبتني بر اجمال و تفصيل، انعطاف درون‌زاي در اصلاح‌گري، تدرّج در تحوّل و جرياني بودن، جزء متمم نظام‌سازي تلقي مي‌شود. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        3 - واکاوی رویکردهای موجود در خصوص نظام‌سازی‌‌ ‌قرآنی
        حامد  جوکار احمد  جمالی گندمانی
        نظام‌سازی ‌قرآنی به عنوان کارکرد اصلی نظام توسعه فرهنگ ‌قرآنی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام ولایت فقیه در بنان و بیان‌ اندیش‌وران و صاحب‌نظران دینی ظهور یافته و بخش قابل توجهی از تلاش‌‌های فکری ایشان را متوجه خویش ساخته است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی، چکیده کامل
        نظام‌سازی ‌قرآنی به عنوان کارکرد اصلی نظام توسعه فرهنگ ‌قرآنی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام ولایت فقیه در بنان و بیان‌ اندیش‌وران و صاحب‌نظران دینی ظهور یافته و بخش قابل توجهی از تلاش‌‌های فکری ایشان را متوجه خویش ساخته است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی، با هدف واکاوی مفهوم نظام‌سازی قرآنی و بررسی رویکردهای موجود، ضمن کاوشی در معنای این مفهوم، رویکرد‌های موجود و یا متصور از آن را بررسی کرده و از میان آن‌ها، آنچه قرابت و شباهت بیشتری به مراد نظام توسعه فرهنگ ‌قرآنی از این مفهوم دارد را تبیین می‌‌کند. در این مسیر، نگاهی نیز به نارسایی‌‌ها یا کاستی‌‌های رویکرد‌های مذکور شده است. بر اساس یافته‌های مقاله حاضر مراد از نظام‌سازی قرآنی اصلاح اساسی امور انسانی مبتنی بر اصول قرآن کریم و دین مبین اسلام است و می‌توان کارکرد همه دانش‌های اسلامی را در قالب این اصلاح تبیین کرد‌‌. به مثل احکام اسلامی و تبع آن دانش فقه در واقع الزاماًت اجرایی این اصول در جامعه انسانی به شمار می‌روند. در این برداشت نظام‌سازی ‌قرآنی نتیجه اصلاح امر انسانی است یعنی ‌قرآن کریم اصول کلی حاکم بر نظامات انسانی مورد نظر خداوند را ارائه کرد‌‌ه و دانش‌های اسلامی دیگر در واقع بیان چگونگی اجرای این اصول هستند. در این میان دانش فقه نیز به مقتضای محدوده و موضوع خویش وظیفه‌ای بر عهده دارد که به دلیل اهمیت این دانش و برای تبیین بیشتر نمونه‌هایی از نقش دانش فقه در تسری اصل عدالت و نیز اصل تساهل و تسامح مورد اشاره قرار گرفته و در پایان به مهمترین چالش‌های پیش‌روی نظام سازی قرآنی اشاره شده است. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        4 - الگوی نظام‌سازی سیاسی ‌قرآنی
        محمد هادی مفتح
        موضوع تحقیق، اموری است که دارای اهمیت استراتژیک و ضرورت راهبردی بوده، تحقق آن در تبیین تصویر مطلوب از تئوری حکومت اسلامی در جهان اندیشه نقشی تردید ناپذیر دارد. ادعای امکان این امر ریشه در انتظار ما از دین و گستره دخالت دین در دنیای بشر متدین داشته و شناخت ما از ‌قرآن کر چکیده کامل
        موضوع تحقیق، اموری است که دارای اهمیت استراتژیک و ضرورت راهبردی بوده، تحقق آن در تبیین تصویر مطلوب از تئوری حکومت اسلامی در جهان اندیشه نقشی تردید ناپذیر دارد. ادعای امکان این امر ریشه در انتظار ما از دین و گستره دخالت دین در دنیای بشر متدین داشته و شناخت ما از ‌قرآن کریم و آموزه‏های سنت معصومین، ما را در طرح این ادعا جسور می‏سازد؛ کما اینکه تحقق آن متوقف بر تلاش علمی دانشمندانی محیط‌ بر دو عرصه استنباط از منابع دینی و دانش‌های روز بشری است. باز طراحی نظام سیاسی برگرفته از ‌قرآن کریم به عنوان الگویی برای تحقق این ادعا ارائه گشته و زوایایی از آن در این مقاله عرضه گشته است. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        5 - سازوکار (فرایند و روش‌شناسی) پژوهش میان‌رشته‌ای ‌قرآن کریم
        احمد  آکوچکیان رضوانه دستجانی
        پرسش از روش‌‌شناسی رویکرد پژوهش میان‌رشته‌ای‌، پرسشی معطوف به مسئله‌‌ پیشرفت است که در منظری سیستم‌‌نگر و سازوکار، سطوح مبانی پارادایمی، نظریه‌‌ای، مدل‌‌وارۀ مفهومی، عملیاتی و سطح گفتمانی را دربردارد و در متن منظومۀ جامع ادراکات معطوف به رشد‌‌ـ‌‌ توسعه، در سند مرجع الگ چکیده کامل
        پرسش از روش‌‌شناسی رویکرد پژوهش میان‌رشته‌ای‌، پرسشی معطوف به مسئله‌‌ پیشرفت است که در منظری سیستم‌‌نگر و سازوکار، سطوح مبانی پارادایمی، نظریه‌‌ای، مدل‌‌وارۀ مفهومی، عملیاتی و سطح گفتمانی را دربردارد و در متن منظومۀ جامع ادراکات معطوف به رشد‌‌ـ‌‌ توسعه، در سند مرجع الگوی راهبری تحول در دو ضلع راهبردی نقشۀ جامع علم و علمی، با میانداری اصل ولایت تفقه در دین قابل جریان است. در میان‌‌آمدن انتظار رشد‌‌ـ‌‌ توسعه از دین و به تعبیری برآمدن مسأله پیشرفت همه‌‌جانبه، اقتضای روش‌‌شناسی مطالعات بین‌‌رشته‌‌ای و چند رشته‌‌ایِ مبتنی بر فرارشته‌‌ای پیشرفت‌‌شناخت را دارد که به ناگزیر، سه سطح مسأله‌‌شناسی، دین‌‌شناسی و آینده‌‌نگاریِ راهبردی را نیازمند است تا با این رهگذر بتوان از ‌‌روش‌‌شناسی تفقه در دین و ولایتمندی آن در عرصه مدیریت فرهنگ و تحول سخن گفت.گذار از رویکرد جزءنگر حوزه‌‌های دانشی و رشته‌‌ای به رویکرد بین‌‌رشته‌‌‌‌ای به ویژه در مطالعات ‌قرآنی، واسط یا مفصل پارادایمی خویش را نیافته است؛ این مفصل پارادایمی اندیشه و دانش پیشرفت است. از جمله علت‌های ناتوانی ورود این دانش‌‌ورزی به عرصه کارآمدی، عدم اهتمام به این حوزه واسط و مفصلی است. مقالۀ پیش‌‌رو مستند به رویکرد مرجع ‌قرآنی (اصل هدایت به رشد)، به مدد روش‌‌شناسی پیشرفت‌‌نگر، بازخورند استنتاجی تا استنباطی و تحقیق‌‌و‌‌توسعه‌‌ای و روش‌‌شناسی‌‌های پشتیبانی چون روش‌‌شناسی سیستمی در ضمن ماتریس و الگوریتمی فرایندی، برآن است تا با پی‌‌افکنی اندیشۀ ‌قرآن‌‌شناخت پیشرفت (بنیان معرفت‌‌شناخت مکتب تفسیری بایستۀ ‌قرآنی) منظری از روش‌‌شناسی پژوهش آینده‌‌نگار راهبردی پیشرفت ‌قرآنی را به همراه به‌‌سامان‌‌آوری سه نظام ترتیبی، تنزیلی و موضوعی آینده‌‌نگار تفسیر به دست دهد؛ بر این مدار، ظرفیت این مکتب تفسیری در سامان‌‌بخشی سند الگوی پایۀ پیشرفت اسلامی پیش‌‌رو می‌‌آید. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        6 - بررسی فراوانی مؤلفه‌های انگیزه پیشرفت در کتاب‌های ابتدایی با تأکید بر آموزه‌های قرآن و تفاسیر
        مژده علیزاده
        استخراج مؤلفه‌های انگیزه پیشرفت از متن آموزه‌‌‌های اسلامی و به‌کارگیری آنها در کتب آموزشی در جهت پیشرفت و موفقیت دانش‌آموزان از اهمیّت بسزایی برخوردار است. لذا هدف از پژوهش حاضر «بررسی فراوانی مؤلفه‌های انگیزه پیشرفت در کتاب‌های فارسی (بخوانیم) و هدیه‌های آسمان ابتدایی چکیده کامل
        استخراج مؤلفه‌های انگیزه پیشرفت از متن آموزه‌‌‌های اسلامی و به‌کارگیری آنها در کتب آموزشی در جهت پیشرفت و موفقیت دانش‌آموزان از اهمیّت بسزایی برخوردار است. لذا هدف از پژوهش حاضر «بررسی فراوانی مؤلفه‌های انگیزه پیشرفت در کتاب‌های فارسی (بخوانیم) و هدیه‌های آسمان ابتدایی (تألیف‌های جدید 1393-1395) با تأکید بر آموزه‌های قرآن و تفاسیر» است. روش پژوهش تحلیل محتوا است. روش تجزیه‌ وتحلیل داده‌ها آمار توصیفی است. جامعه آماری نیز کتاب فارسی (بخوانیم) و هدیه‌های آسمان است. نمونه آماري همان جامعه آماري در نظر گرفته شد. ابزار پژوهش سياهه تحليل محتوا بود كه روايي آن توسط متخصصان حوزه دینی و روان‌شناسی تأیید شد. نتایج پژوهش نشان داد کتاب‌های مذکور تا حد متوسطی به انگیزه پیشرفت توجه داشته‌اند. در این راستا بیشترین میزان توجه درکتاب فارسی (بخوانیم) سال سوم و هدیه‌های آسمان سال ششم و کمترین میزان توجه در بخوانیم سال اول و هدیه‌های آسمان سال دوم است. همچنین از میان مؤلفه‌های انگیزه پیشرفت بیشترین میزان توجه به مؤلفه ایمان به خدا، توکل و دعا و سپس مؤلفه‌های داشتن صبر، استقامت و پایداری و داشتن تلاش و پشتکاری در انجام هر کاری اختصاص یافته است. کمترین میزان توجه نیز به مؤلفه‌های مرکز کنترل درونی، رقابت سازنده (در حیطه علمی و ورزشی) و مسئولیت‌پذیری (پذیرفتن مسئولیت اعمال و خطا‌های خود) اختصاص یافته است. پرونده مقاله