واکاوی رویکردهای موجود در خصوص نظامسازی قرآنی
محورهای موضوعی :حامد جوکار 1 * , احمد جمالی گندمانی 2
1 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 - دانشگاه قم
کلید واژه: معنای نظامسازی نظامسازی قرآنی حکومت اسلامی نظام فقهی خرده نظام,
چکیده مقاله :
نظامسازی قرآنی به عنوان کارکرد اصلی نظام توسعه فرهنگ قرآنی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام ولایت فقیه در بنان و بیان اندیش‌وران و صاحب‌نظران دینی ظهور یافته و بخش قابل توجهی از تلاش‌‌های فکری ایشان را متوجه خویش ساخته است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی، با هدف واکاوی مفهوم نظامسازی قرآنی و بررسی رویکردهای موجود، ضمن کاوشی در معنای این مفهوم، رویکردهای موجود و یا متصور از آن را بررسی کرده و از میان آن‌ها، آنچه قرابت و شباهت بیشتری به مراد نظام توسعه فرهنگ قرآنی از این مفهوم دارد را تبیین می‌‌کند. در این مسیر، نگاهی نیز به نارسایی‌‌ها یا کاستی‌‌های رویکردهای مذکور شده است. بر اساس یافته‌های مقاله حاضر مراد از نظامسازی قرآنی اصلاح اساسی امور انسانی مبتنی بر اصول قرآن کریم و دین مبین اسلام است و می‌توان کارکرد همه دانش‌های اسلامی را در قالب این اصلاح تبیین کرد. به مثل احکام اسلامی و تبع آن دانش فقه در واقع الزاماًت اجرایی این اصول در جامعه انسانی به شمار می‌روند. در این برداشت نظامسازی قرآنی نتیجه اصلاح امر انسانی است یعنی قرآن کریم اصول کلی حاکم بر نظامات انسانی مورد نظر خداوند را ارائه کرده و دانش‌های اسلامی دیگر در واقع بیان چگونگی اجرای این اصول هستند. در این میان دانش فقه نیز به مقتضای محدوده و موضوع خویش وظیفه‌ای بر عهده دارد که به دلیل اهمیت این دانش و برای تبیین بیشتر نمونه‌هایی از نقش دانش فقه در تسری اصل عدالت و نیز اصل تساهل و تسامح مورد اشاره قرار گرفته و در پایان به مهمترین چالش‌های پیش‌روی نظام سازی قرآنی اشاره شده است.
Qur’anic systemization as a main function of development system of Qur’anic culture after victory of Islamic Revolution and establishment of Velayat Vaqih system is reflected in idea and speech of religious scholars and take considerable part of their attempt. This article with descriptive - analysis method and with aim of examining Qur’anic systematization’s concept, investigating existing approaches and by searching in meaning of this concept looked into existing and conceived approaches. Moreover, among them, it illustrates the most similar meaning of the concept with development system of Qur’anic culture. In this case, also, the paper has a view on shortcoming and inadequacies of the said approaches. According to contents of this article, Qur’anic systemization means reforming main affairs of human basing on Holy Qur’an principals, and could explain all knowledge’s on frame of this reformation. Therefore, Islamic Ahkam and jurisprudence science are executive requirement of these principals in Human society. In this approach, Qur’anic systemization is the result of reformation in human affairs, this means that Holy Qur’an presents general principals of human societies and other Islamic knowledge’s are illustrating the way of their accomplishment. In this case, jurisprudence also have its own responsibilities which, because of its importance, this article for more explanation pointed out to some samples of the role of jurisprudence knowledge in expending justice and also the principal of tolerance and laxity.
قرآن كريم (1390). ترجمه آيت ا... ناصر مكارم شيرازي . بيروت: مركز نشر جمهوری اسلامی‌ايران.
ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین (1410ق). الأقطاب الفقهیة علی مذهب الإمامیة. قم: کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
اراکی، محسن (1393). فقه نظام سیاسی اسلام(جهان بینی سیاسی). تهران: دفتر نشر معارف.
بابایی‌مجرد، حسین و همکاران (1395). طرح پژوهشی موضوع‌شناسی تحقیقات نظامسازی قرآنی. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
بابایی‌مجرد، حسین (1396). سلسله مباحث توسعه فرهنگ قرآنی. جلد 12( گفتارها و نوشتارها درباره نظامسازی قرآنی)، دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی.
بابایی‌مجرد، حسین (1396). سلسله مباحث توسعه فرهنگ قرآنی. جلد 11(گفتارها و نوشتارها درباره نظامسازی قرآنی)، دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی.
بیهقی، ابوالفضل (بی‌تا). سنن الکبری. بیروت:دارالفکر.
حرعاملی، محمدبن حسن (1416ق). وسائل الشیعة حر عاملی. قم: آل البیت.
خمینی، روح الله (1370). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خمینی، روح الله (1421). البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
رضائیان، علی (1384). تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم. تهران: انتشارات سمت.
علی بن حسین بن عبد العالی کرکی، شیخ نورالدین (1414ق). جامِعُ المَقاصد فی شرح القواعد. قم: آل البیت.
صدر، سیدمحمد باقر (1379).المدرسة القرآنیة. قم: نشر المجمع العلمی للشهید الصدر.
صدر، سیدمحمد باقر (1382). اقتصادنا (کتاب الثانی). قم: نشر المجمع العلمی للشهید الصدر.
عالم، عبدالرحمن (1373). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.
عـلامه حـلی، جمال الدین (بی‌تا). مختلف الشیعه. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
فریدونی، محمدحسین (1392). آشنایی با منشور توسعه فرهنگ قرآنی. شورای عالی انقلاب فرهنگی.
مجلسی، محمد باقر (1404). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفا.
اردبیلی، محقق (بی‌تا). مجمع الفائدة و البرهان. قم: جامعه مدرسین.
بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم درازی (1363). یـوسف. حدائق الناظره. قم: جامعه مدرسین.
مرتضی، احمد (1400ق). شرح الأزهار. صنعاء: نشرالغمضان.
میرباقری، سیدمحمدمهدی (1391). جلسات درس خارج فقه حکومتی. سایت فرهنگستان علوم قم: www.isaq.ir.
نبوی، سیدعباس (1375). فقه، زمان و نظامسازی. کیهان اندیشه، 67، 3-21.
همدانی، رضا بن محمد(1376). مصباح الفقیه. تحقیق محمد باقری، جلد9، قم: الموسسه الجعفریه لاحیاء التراث.
Dahl, Osteen (1984) Tense and Aspect Systems. Oxford: Blackwell.
Radcliffe, Brown, A. R. (1952). Structure and Function in Primitive Society. New York: Free Press.